Fasegerichte behandeling
Bij Heelzorg werken we vanuit de GGZ-richtlijnen. Bij de behandeling van een enkelvoudig trauma zal, conform de richtlijnen, een EMDR of CGT behandeling worden geboden. Omdat er voor de behandeling van dissociatieve stoornissen nog geen GGZ-richtlijn bestaat, hanteren we de richtlijnen van de International Society for the Study of Trauma and Dissociation (ISSTD). Daarnaast laten we ons inspireren door enkele nieuwe ontwikkelingen in het veld waar momenteel op internationaal niveau volop onderzoek naar wordt gedaan, met veelbelovende eerste resultaten.
In de behandeling van de gevolgen van vroegkinderlijke traumatisering (de complexere vormen van PTSS en dissociatieve stoornissen) wordt uitgegaan van een fasegericht-behandelmodel:
In de behandeling van de gevolgen van vroegkinderlijke traumatisering (de complexere vormen van PTSS en dissociatieve stoornissen) wordt uitgegaan van een fasegericht-behandelmodel:
Fase 1 is gericht op veiligheid, stabilisatie, het verminderen van symptomen en het opbouwen van veilige behandelrelaties. Het gaat hier onder andere om het verkrijgen van kennis over de problematiek, het verlagen van het stressniveau in het lichaam, het verbeteren van basale levensfuncties (eten, slaap, zelfzorg), het leren van emotie-regulatievaardigheden en het aanleren of verbeteren van relationele vaardigheden.
Fase 2 is de traumaverwerkingsfase waarbij het gaat over het confronteren met, doorwerken en integreren van de traumatische herinneringen. Deze fase wordt zo nodig afgewisseld met stabilisatie en symptoommanagement.
Fase 3 gaat over integratie van het verleden, heden en toekomst in het levensverhaal. Over rouw, nieuw perspectief en herstel.
Afhankelijk van de aard van de problematiek doorloopt het behandelproces al dan niet alle fases. In sommige gevallen zal het niet nodig zijn om veel tijd te besteden aan fase 1 en kan er vrij snel overgegaan worden tot de traumaverwerkingsfase. In andere gevallen zal de behandeling voornamelijk bestaan uit het werken aan fase 1 doelen.
In alle behandelfasen kunnen verschillende behandelvormen worden ingezet. Wanneer er sprake is van complexe problematiek zal er voor worden gekozen om verschillende behandelvormen, als een poli-plus aanbod, parallel aan te bieden.
Heelzorg maakt gebruik van de volgende behandelvormen- en methodieken:
Psychotherapie
Psychotherapie is een behandelvorm waarbij het contact tussen cliënt en therapeut centraal staat. Binnen deze behandelvorm onderzoeken cliënt en therapeut samen de betekenis van gevoelens, gedragingen, relaties en de ervaren klachten. Er zijn verschillende stromingen binnen de psychotherapie. Voor de behandeling van de gevolgen van vroegkinderlijk trauma past Heelzorg integratieve psychotherapie toe. Hierbij worden verschillende behandelvormen en interventies gecombineerd. Wij maken daarbij gebruik van de volgende referentiekaders en methodieken:
- Psychodynamische psychotherapie is een inzichtgevende therapievorm, die er vanuit gaat dat klachten voortkomen vanuit onbewuste gevoelens en gedragingen uit de kindertijd. Het doel van deze therapievorm is om deze onbewuste gevoelens en gedragspatronen bewust te maken, waardoor het mogelijk wordt om op een andere manier met je emoties om te gaan.
- Clientgerichte psychotherapie is een inzicht gevende therapievorm waarbij de nadruk ligt op persoonlijke ontwikkeling en groei. Binnen deze therapievorm staat de cliënt als persoon centraal. De cliënt bepaalt wat hij/zij wel of niet bespreekt in de therapie. Het doel is om het denken, voelen en handelen te (her-)integreren.
- Cognitieve gedragstherapie is een therapievorm die – met name door het maken van analyses en het doen van oefeningen en huiswerk – de cliënt leert om anders tegen situaties aan te kijken en er anders mee om te gaan. De focus ligt op het veranderen van gedragspatronen en op de manier van denken en interpreteren, wat op zijn beurt invloed heeft op de ervaren emoties. Het gedrag en de gedachten die klachten veroorzaken of in stand houden, worden behandeld. Daarnaast vindt er blootstelling aan moeilijke emoties plaats, waardoor deze beter kunnen worden verdragen.
- Eye Movement Desentization and Reprocessing (EMDR) is ontwikkeld als methode om traumatiserende gebeurtenissen te verwerken. EMDR is een aantoonbaar effectieve therapievorm in de behandeling van de symptomen van een PTSS. Tijdens een EMDR behandeling wordt gevraagd om het meest nare beeld van de traumatiserende gebeurtenis voor de geest te halen, waarbij je vervolgens door de therapeut wordt afgeleid. Dit gebeurt meestal door met de ogen de handbewegingen (van links naar rechts) van de therapeut te volgen. Ook kan de afleiding bestaan uit het luisteren van geluiden die afwisselend links en rechts worden aangeboden. In de loop van het proces zal de emotionele lading op het beeld afnemen en wordt het minder moeilijk om aan de gebeurtenis terug te denken.
- Narratieve Exposure Therapie (NET) is een vorm van behandeling die gericht is op de verwerking van ernstig schokkende ervaringen. Bij NET worden de schokkende en traumatische gebeurtenissen in gedachten weer naar boven gehaald (exposure). Daarnaast worden alle belangrijke gebeurtenissen uit het leven van de cliënt, zowel de belangrijkste schokkende, als de belangrijkste mooie gebeurtenissen, in het perspectief van de gehele levenslijn geplaatst. Deze gebeurtenissen worden besproken en symbolisch vorm gegeven door stenen en bloemen langs een levenslijn (lint) te plaatsen. Elke zitting is een intensief proces van verwerking, waarvan een verslag wordt gemaakt. Aan het eind van de behandeling worden deze verslagen gebundeld tot een document.
- Mindfulness Based Cognitive Therapy (MBCT), in het Nederlands vertaald als Aandachtgerichte Cognitieve Therapie, richt zich specifiek op het ontwikkelen van een andere houding ten opzichte van problemen. Met name op problemen die worden ervaren in negatieve denkpatronen en die ontstaan door het vermijden van gevoelens en lichamelijke sensaties. Door middel van oefeningen wordt geleerd om oude, ingesleten en automatische gewoonten te herkennen en los te laten. Daarnaast is de therapie gericht op het herstellen van de emotionele en biologische balans. Tijdens het beoefenen van MBCT ontstaat er meer afstand ten opzichte van negatief beladen gedachten en gevoelens. Je leert deze gedachten en gevoelens niet te veroordelen of te veranderen, maar te zien als voorbijgaande gebeurtenissen van de geest, in plaats van een exacte weergave van de werkelijkheid. Door je te richten op het huidige moment, middels je zintuigen en je volle aanwezigheid, wordt de vermijding doorbroken en kun je kennismaken met jezelf als een groter geheel van waaruit je je gedachten, gevoelens en lichamelijke sensaties in een ander perspectief kunt gaan zien.
- Acceptance and Commitment Therapy (ACT) valt samen met de MBCT onder de zogenaamde derde generatie gedragstherapie. ACT behelst een aantal moderne technieken die als doel hebben om de psychologische flexibiliteit van mensen te vergroten. ACT werkt vanuit positieve psychologie en leert ons om anders en actiever in te spelen op problemen en veranderingen in het leven. Niet het bestrijden van klachten staat voorop, maar veel meer het verbeteren van vaardigheden om met vaak onvermijdelijke moeilijkheden om te gaan. De neiging om gedachten en gevoelens te willen controleren en vermijden staat leven naar onze persoonlijke waarden in de weg. Weer leren bewuste keuzes te maken en deze te ervaren door gedragsexperimenten (ACT = doen!), maakt dat klachten een minder prominente plaats in het leven innemen.
Lijf & Leven
Veel mensen met een voorgeschiedenis van vroegkinderlijke chronische traumatisering hebben naast complexe psychische klachten ook andere problemen, waar ze in het dagelijks bestaan last van hebben. Problemen op het gebied van de lichamelijke gezondheid, op het niveau van ADL (Algemene Dagelijkse Levensverrichtingen, bijvoorbeeld eten en slapen), dagstructuur en daginvulling, maar ook het spirituele welzijn en het sociaal maatschappelijk functioneren staat doorgaans onder druk en behoeft gerichte behandeling.
Een specifiek aandachtspunt binnen dit programma is het anders leren omgaan met hyperarousal (emotionele en lichamelijke overreacties; te veel voelen) of juist hypoarousal (emotionele en lichamelijke onderreacties; te weinig voelen). Deze uiterst belastende en beperkende gevoelssensaties ontstaan als automatische reacties op traumatische ervaringen. Door psycho-educatie, het ontwikkelen van meer inzicht hoe dit bij jou een rol speelt, oefenen en eventueel met behulp van aanvullende methoden, zoals ademhalingsoefeningen, trauma sensitieve yoga en mindfulness, kan je het arousalniveau stap voor stap verbeteren. Het doel is om gedurende de behandeling je zelfregie, zelfmanagement en veerkracht te versterken. Op indicatie en in overleg kunnen wij een multidisciplinair aanbod bieden, waardoor je intensief kunt werken aan je herstel.
Een specifiek aandachtspunt binnen dit programma is het anders leren omgaan met hyperarousal (emotionele en lichamelijke overreacties; te veel voelen) of juist hypoarousal (emotionele en lichamelijke onderreacties; te weinig voelen). Deze uiterst belastende en beperkende gevoelssensaties ontstaan als automatische reacties op traumatische ervaringen. Door psycho-educatie, het ontwikkelen van meer inzicht hoe dit bij jou een rol speelt, oefenen en eventueel met behulp van aanvullende methoden, zoals ademhalingsoefeningen, trauma sensitieve yoga en mindfulness, kan je het arousalniveau stap voor stap verbeteren. Het doel is om gedurende de behandeling je zelfregie, zelfmanagement en veerkracht te versterken. Op indicatie en in overleg kunnen wij een multidisciplinair aanbod bieden, waardoor je intensief kunt werken aan je herstel.
Hartcoherentie. Luisteren naar ons lichaam is belangrijk om zowel lichamelijk als geestelijk in een goede conditie te blijven. Ons lichaam vertelt ons meer dan we denken en reageert voortdurend op wat er, bewust of onbewust, in ons hoofd omgaat. Goed naar ons lichaam luisteren is echter voor velen niet vanzelfsprekend en vergt oefening.
Biofeedback is een methode om onze lichaamssignalen te meten en te interpreteren met behulp van techniek. Hartcoherentie, oftewel HRV (hartritmevariabiliteit), is een aparte tak binnen de biofeedback. Hartcoherentie is een toestand waarin het hart functioneert in een gebalanceerde versnelling en vertraging van het hartritme. Een gezond hart heeft een brede hartslagvariatie. Dat betekent dat fases van snel kloppen continu afwisselen met rustiger fases. Lichaam en geest functioneren echter op zijn best als de hartslag coherent, dat wil zeggen geleidelijk en gelijkmatig verandert. Bij de meeste mensen is dat niet zo. Bij emoties zoals woede, angst, schaamte en stress stokt vaak de ademhaling, wat een patroon veroorzaakt in het hartritme, met een plotseling veranderlijk en ongelijkmatig verloop. Voor de hersenen is dit een signaal dat er spanning is. Door de spanning wordt helder denken moeilijker, wat weer voor extra stress in het lichaam zorgt. Deze patronen kunnen in sommige gevallen langdurig blijven bestaan, wat ten koste gaat van de gezondheid en het welbevinden. Door het toepassen van bepaalde ademhalingsmethoden wordt de balans teruggebracht in het lichaam. De verbinding tussen ons hart en de hersenen wordt hierdoor getraind en versterkt, waardoor klachten kunnen verminderen.
Imagery Rehearsal Therapy (IRT) kan in het Nederlands worden vertaald als nachtmerrietherapie. Nachtmerries komen veelvuldig voor. Het gevolg van nachtmerries is dat de slaap wordt verstoord, wat onder andere vermoeidheid en problemen met aandacht, geheugen, concentratie en stemming tot gevolg heeft.
Een bijzondere vorm van een nachtmerrie is de posttraumatische nachtmerrie. Posttraumatische nachtmerries volgen op een meegemaakte traumatische ervaring en keren voortdurend terug. Deze nachtmerries moeten vaak gericht worden behandeld. IRT is een helpende methode, waarin de focus ligt op het cognitief herstructureren van de nachtmerrie. De inhoud van de nachtmerrie wordt hierbij positief veranderd en vervolgens wordt deze nieuwe, minder beangstigende droom geoefend. Het aantal nachtmerries en de intensiteit van de nachtmerrie zal afnemen. Naast deze methode van ‘rescripting’ wordt binnen de IRT ook aandacht geschonken aan psycho-educatie, ontspanningsoefeningen en slaaphygiene.